L.M. Tangel

Orthenstraat 25

De Prins van Luyk

Bouwhistorie

'De Gapert'

Orthenstraat 23-25

Dit grote hoekpand was in 1503 in handen gekomen van Andries van Arkel, die het in 1549 doorverkocht aan Jan Vluggers alias Degens. Beiden staan in de cijnsboeken vermeld, na hen de steenbakker Herbert Willems. Met de aangegeven breedte van 28 voet (= 8,05 m) was het iets breder dan de huidige twee panden. Dit is in tegenspraak met het bouwhistorisch onderzoek waaruit blijkt dat de zijgevel aan de Kokschepoort reeds in het derde kwart van de 15de eeuw is gebouwd. De fundering in de kelder is zelfs nog ouder, waarschijnlijk 14de-eeuws. Het maatverschil van het perceel moet daarom aan de rechter zijde ontstaan zijn. Dit is bij het hiervoor besproken pand Orthenstraat 21 ook al geconstateerd omdat hier muren zijn samengevoegd. Deze merkwaardige samenvoeging en de ruil van de smalle strook grond tussen de huizen kan verklaard worden uit het feit dat de dochter van de bezitter van Orthenstraat 21, Heylken, getrouwd was met Jan Degens, de bezitter van het hoekpand. In
151
het midden van de 16de eeuw zal de osendrup bij nummer 21 getrokken zijn op het moment dat de eigen zijmuur van dat pand gesloopt is en de balklagen in de zijmuur van het hoekpand zijn opgelegd. Deze zijmuur dateert uit het derde kwart van de 15de eeuw, zodat we mogen concluderen dat de osendrup oorspronkelijk tot het hoekpand behoord heeft.
Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat er in de 13de eeuw een houten voorganger met ingegraven palen gestaan heeft. Dergelijke panden waren vrijstaand, zodat er een onbebouwde strook grond tussen de huizen aanwezig was. De stenen opvolger uit de 14de eeuw zal eveneens vrijgestaan hebben. Bij de bouw omstreeks 1462 ± 5 jaar (dd) van het pand dat we nu nog kennen, bleef de osendrup aan de rechter zijde gehandhaafd.
Het 15de-eeuwse pand is een traditioneel Bossch woon/werkhuis met voorhuis, dat voorzien was van een houtskeletconstructie, vermoedelijk een insteekverdieping, een brandmuur en een smaller achterhuis. Beide bouwdelen zijn onderkelderd. In de kelder onder het voorhuis is een kleine oven aangetroffen. Gezien de geringe afmetingen zal het oventje voor huishoudelijk gebruik gediend hebben.
In 1549 wordt het hoekhuis omschreven als: 'huis, erf, tuin, achterhuis en stenen brug'. Klaarblijkelijk liep het perceel tot aan de Binnendieze door en stond er een afzonderlijk achterhuis. De stenen brug zal aan het eind van de Kokschepoort gelegen hebben. Het straatje was zelf ook belast met een grondcijns, maar die was verbonden met het pand aan de linker zijde.
De smalle ruimte naast het achterhuis is
152
vermoedelijk in de 17de eeuw, gelijktijdig met het buurhuis bebouwd als trappenhuis.
153
Literatuur
CB 1520 f 10; CB 1573 f 11; M 132; van Drunen 1993b, 60-61; vSvY I, 111-113.
A. van Drunen, 's-Hertogenbosch van straet tot stroom (Zwolle - Zeist 2006) 151-153
Mosmans

Ortheneinde

Govers, verkooplokaal

132. "De Gapert", later "De Prins van Luyk".
27
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te 's-Hertogenbosch ('s-Hertogenbosch 1907) 27
Artikelen
1993

Ad van Drunen

Bossche gebouwen dendrochronologisch gedateerd
Bulletin KNOB 3 (1993) 57-63 		 
Gemeentelijk monument
1977

Ontwerp -aanvullende - monumentenlijst

Huis met gepleisterde lijstgevel XIXB, met op de verdieping en de zolder drie ramen. De pui is modern. Gepleisterde oude zijgevel aan de Koksepoort. Achtergevel met restanten van trapgevel XV-XVI. Restanten houtskelet, moer- en kinderbinten, hol-bal consoles. Kap met twee eiken dekbalkjukken boven elkaar, gebroken sporen met haanhouten XV. Spanten met getrokken gebroken merken, sporen ongemerkt. Op de eerste dekbalken ligt een vlieringzolder. Achterhuis met restanten van trapgevel XV-XVI. Moer - en kinderbinten zolderbalklaag. De kap heeft een eiken tussenbalkjuk met krommer. Sporen met haanhout en langsverbindingen over de laatste 5 haanhouten. Windschoren zijn gemerkt met gekraste merken, sporen ongemerkt (XV-XVI). Naast achterhuis een trappenhuis (XIX).
Fraai gebouw van algemeen belang wegens oudheidkundige en kunsthistorische waarde.
Gemeente 's-Hertogenbosch 1977
 
Adresboeken
Orthenstraat 25 (vervallen)
Wijk B ? (????)
1832Janhannes, Antonij en Gerard Calff (eigenaar)
Orthenstraat C 390 (????)
1875J.S. Smal (fabriekant in hemden en corsetten)
Orthenstraat C 415 (1880)
1881A. van Liempt (bouwk. opz., mr. metselaar)
1908H. Govers (verkooplokaal) - wed. L.J. Govers (fabr. L.J. Govers) verkooplokaal
Orthenstraat 25 (1909)
1910H. Govers (verkooplokaal)
1928Smederij Gielens
1943Aug. Gielens-Stender (constructiewerkplaats)
Gesloopt 7 juni 1979 (1979)
Orthenstraat 25
Orthenstraat C 415a (????)
Orthenstraat 23 (1909)
1910M.L.J.C. van Gorkom (litt. doct.) - wed. L.J. Govers (fa L.J. Govers) verkooplokaal
1928A.J.W. Gielens - F.M. van Gurp - B.J. Kemperman - H.Th Kemperman
1943A.J.W. Gielens (smid) - Th.M.M. Gielens (smid) - Aug. Gielens-Stender (constructiewerkplaats, smederij)
Orthenstraat 25 (1981)
Afbeeldingen
  • 7 juni 1979
  • ca 1983

Nummeraanduiding

Nummer:25
Postcode:5211 SV
BAG-ID:0796200000383111
Perceel:HTG00-G-7118

Locatie

Google Maps
Monumentenkaart
OpenStreetMap

Op deze pagina

Adresboeken
Afbeeldingen
Artikelen
Bouwhistorie
Gemeentelijk monument
Mosmans

Rijksdienst Cultureel Erfgoed

199.338
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |